Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury

Opis:

 

Trzykondygnacyjny budynek na planie prostokąta z niewielkim kwadratowym dziedzińcem. Na rogu Rynku i ulicy Gliwickiej wieża na planie koła zwieńczona spiczastym hełmem; w jej górnej kondygnacji rzeźbiona główka i zegar. Parter boniowany. Wszystkie otwory okienne zamknięte łukiem półokrągłym. Główne wejście od strony rynku ujęte w kolumny, z dekoracją rzeźbiarską. Nad wejściem balkoniki. W partii dachu szczyty, od strony Rynku - jeden, od strony ul. Gliwickiej - dwa. Powierzchnia użytkowa na pierwszym i drugim piętrze: łącznie 560 m^2. Wysokość pomieszczeń na 1 i 2 piętrze: 4 m. Sala posiedzeń (Sitzungssaal) na pierwszym piętrze, jej okna wychodziły na wewnętrzny dziedziniec. W piwnicy znajdowało się mieszkanie stróża.

Stan zachowania:

Zniszczony w styczniu 1945 r.; zachowana jedynie brama wejściowa znajdująca sie obecnie na cmentarzu przy ul. Staffa w Bytomiu.

Dodatkowe informacje:

Poprzedni budynek ratusza:

Czas budowy nieznany; przebudowany w latach 1818-1826; wieża wzniesiona w 1846 r.; rozebrany w 1877 r. Od strony ul. Gliwickiej magistrat wynajmował pomieszczenia na sklepy.

 

Przebudowy:

1933 - Przebudowa (usunięcie większości detali) elewacji wg proj. Alberta Stütza.

Bibliografia, linki:

AUM Bytom, teczka 1476 (cześć materiałów także w teczce 1477 oraz w luźnych „materiałach do włączenia”) 

Beuthen O./S., s. 16
„Budowa ratusza rozpoczęta została w 1846, a zakończona zbudowaniem wieży w 1877 roku”

Drabina 2001(a), s.9-16.

Drabina 2004 (książka nie posiada paginacji)

 

Gramer 1863, s. 297
„Obszerny budynek z głębokimi i dużymi podziemiami oraz grubymi murami. Z punktu widzenia archeologicznego nie jest to ciekawy obiekt. Niektóre ślady, jak kamienne ściany starych odrzwi, wskazują, że budynek w stosunku do jego gabarytów zdaje się pochodzić z początków 16 wieku”

 

Heimatkunde (1 tom), s. 30
"Magistrat składał się z 12 członków: nadburmistrza, drugiego burmistrza, 2 uposażonych i 8 nieuposażonych radców miejskich. Rosnący zakres czynności administracyjnych spowodował, że w roku 1900, po tym jak pomieszczenia wybudowanego w 1877/79 przez radcę budowlanego Jackischa w stylu renesansowym ratusza przestały wystarczać, konieczny był zakup dawnego urzędu powiatowego (obecnie urzędu miejskiego), gdzie też niebawem przeniesiono posiedzenia rady miejskiej"

 

Mitteilungen, 1911, s.44:
„Stary Ratusz sprzed 1877 miał dokładnie taką samą formę przestrzenną, jak Nowy Ratusz, ale posiadał tylko 1 piętro oraz szereg oddanych w najem lokali handlowych na parterze od ul Gliwickiej. Nad linią zabudowy ul. Gliwickiej wystawał niewielki wykusz. Prosta w formie, ale godnie prezentująca się budowla nosiła znamiona starych śląskich urzędów i przez wieki (uznaje się, że budynek ten w niezmienionej postaci znajdował się w tym samym miejscu od początku XVI wieku) była najprawdopodobniej najokazalszym budynkiem miasta. Jego podziemia były niezwykle szerokie i głębokie, zaś mury nadzwyczaj grube. Skromne ornamenty ozdobiły fryzy nad oknami. Wieża, raczej mało korespondująca z charakterem budowli, pochodzi zapewne z początku 19 wieku.

Pierwsza wzmianka o ratuszu w Bytomiu pochodzi z XIV wieku. Także ten najstarszy ratusz musiał znajdować się na tym samym miejscu, jak wynika z treści aktu o podziale miasta i zamku z 1369 roku, co oznaczałoby odejście od niemal ogólnie przyjętego na Górnym Śląsku zwyczaju wznoszenia ratusza pośrodku rynku. Bytomski ratusz wielokrotnie był miejscem ważnych wydarzeń historycznych. Na szczególną uwagę zasługują prowadzone tutaj w 1589 roku polsko-austriackie negocjacje oraz dramatyczne sceny z września 1589 roku, kiedy to arcyksiążę Maksymilian Habsburg, brat urzędującego cesarza Rudolfa, uparcie odmawiał złożenia deklaracji o zawarciu pokoju i zrzeczeniu się praw do korony polskiej (por. Immerwahr, Bytomski układ pokojowy z 1589 w "Oberschlesien", rocznik 1908, s. 18 i nast.). W XVIII wieku przez lata w Ratuszu urzędowali wolni panowie stanowi Henkel von Donnersmarck. Jeszcze w 1722 r. przed Ratuszem znajdował się na rynku wybieg dla dzikich zwierząt, który z uwagi na niebezpieczeństwo grożące ze strony znajdujących się tam bestii dał powód do gwałtownych protestów ze strony mieszkańców miasta (por. Gramer, Kronika, s. 181).”

 

Nadolski 2008, (s. 10 i 18, książka nie posiada paginacji)

 

Oberschlesien im Bild, 1934, nr 36, s.6;
"Stary ratusz, zburzony w 1879, na którego fundamentach wzniesiono stojący obecnie ratusz, który od niedawna prezentuje się w nowych kolorowych szatach"

Linki:

http://fotopolska.eu/Bytom/b313,Ratusz.html